Het leven is kort en de boeken zijn lang: is het dan vreemd dat men probeert zich er zo vlug als dat gaat vanaf te maken?
- August Wilhelm Schlegel
De pagina 69 test: Hitler: Nemesis (1936-1945)
Door: Robin Pannekoek
In 2006 schreef de Britse geleerde John Sutherland How to Read a Novel, een behulpzame handleiding die lezers moet helpen om gerichter en eenvoudiger het perfecte boek te vinden. Hij constateert dat een mens met de rijkdom van Bill Gates via het internet zo’n half miljoen boeken kan laten bezorgen. Met een werkweek van veertig uur en een tijdslimiet van drie uur per boek kost het je ongeveer 163 levens om ze allemaal te lezen. Zijn conclusie: we moeten kritisch selecteren op wat we lezen. Maar hoe doe je dat? Ga je af op verkoopcijfers van boekhandels of websites, de reviews van critici, de eerste zin, of de omslag van een boek? Het antwoord van Sutherland; geen van deze opties! De Canadese filosoof Marshall McLuhan (1911-1980), de auteur van de Gutenberg Galaxy (1962), had een halve eeuw geleden de oplossing al gevonden. Blader naar pagina negenenzestig en begin te lezen, als deze bladzijde je bevalt, koop dan het boek.
De weg voor een geschiedenisstudent naar een erudiete geleerde is lang en een keuze voor een klassiek historisch werk is niet eenvoudig gemaakt. Tijdens de hoorcolleges passeert menig historicus de revue en kun je geïnspireerd raken om een boek van een grootheid zoals Michel Foucault of Johan Huizinga te lezen. Wij van Groniek begrijpen dit probleem en zullen jullie een eindje op weg helpen. Iedere maand doen wij de ‘pagina 69 test’ en schrijven de bevindingen voor jullie op.
Ian Kershaw – 'Hitler: Nemesis (1936-1945)'
We trappen af met Ian Kershaw’s Hitler: Nemesis (1936-1945), het tweede deel van de biografie over het leven van Hitler uit 2000. Dit deel begint in de jaren dat Hitler als leider van de nationaalsocialistische partij grote populariteit heeft onder de bevolking en de machtigste man in Duitsland is. In de daarop volgende jaren begon hij oorlogen, veroverde landen, organiseerde de Holocaust en beëindigde uiteindelijk zijn leven tijdens de Slag om Berlijn.
Op pagina 69 bevinden we ons in het jaar 1938, wanneer Duitsland de Anschluss poogt te verwezenlijken. Duitsland wil een muntunie vormen met Oostenrijk met het overduidelijke doel om beide landen samen te voegen. De diplomatieke druk wordt opgevoerd door de Duitse regering en ook in Oostenrijk probeert de NSDAP de Oostenrijkse bondskanselier Kurt Schuschnigg uit het zadel te lichten. Kershaw beschrijft de verwoede pogingen van de Oostenrijkse bondskanselier om dit te voorkomen.
De tekst is pakkend geschreven en maakt inzichtelijk dat Kershaw in dit boek Hitler in een brede politiek-historische context plaatst. Het boek is veel meer dan louter een biografie maar verschaft een gedetailleerde beschouwing van de Duitse politiek. Als de omvang van het boek – 1168 aantal pagina’s – je afschrikt dan biedt pagina 69 geen soelaas. Naast Hitler worden ook Göring, Lord Halifax, Schuschnigg, Pappen, Goebbels, Guido Schmitt, Jodl en Arthur Seyss-Inquart op deze ene pagina aangehaald. Het is duidelijk dat dit een boek is voor de doorgewinterde lezer die er niet voor terugdeinst om een complex narratief over Hitler te lezen. Omdat het mij ontbreekt aan een diepgaande fascinatie voor Nazi-Duitsland heeft pagina 69 zijn werk gedaan en voel ik niet de bereidheid om me door de biografie heen te worstelen.
Soldaten van de Leibstandarte SS marcheren door de straten van Berlijn tijdens de militaire parade ter gelegenheid
van Adolf Hitlers vijftigste verjaardag (Bron: Bundesarchiv)