Auteur: Fardau Mulder
In 2010 werd door google het aantal boeken in de wereld geschat op 129,864,880. Hoe kies je dan welke boeken je leest, en welke niet? De Britse geleerde John Sutherland raadt in How to Read a Novel (2006) de methode aan van de Canadese filosoof Marshall McLuhan (1911-1980). Blader naar pagina 69 en begin te lezen, als deze bladzijde je bevalt koop dan het boek.
Dit keer zal hier pagina 69 van De kaas en de wormen (1976) van Carlo Ginzburg worden beoordeeld: een boek over het wereldbeeld van de zestiende-eeuwse Italiaanse molenaar Menocchio. Het boek is een schoolvoorbeeld van de zogenaamde microgeschiedenis, waar geschiedenis op kleine schaal wordt geschreven. Voor de test heb ik de Engelse vertaling uit 1980 gebruikt.
Pagina 69 wordt bijna volledig beslagen door een paragraaf over de ziel. Het is geen simpel leesvoer: voordat de auteur tot Menocchio’s visie op de ziel komt, beschrijft hij diens complexe religieuze theorieën over de relatie tussen God, de mensen en de wereld. Kort door de bocht zegt de molenaar dat God de mens naar zijn eigen gelijkenis heeft geschapen, en dat de mens bestaat uit vuur, aarde, lucht en water. Wat hier logisch uit volgt, stelt hij, is dat God ook vuur, aarde, lucht en water is. De verhoudingen tussen deze vier elementen op de aarde, legt hij uit aan de hand van een enigszins absurde, maar tevens beeldende, vergelijking met een ei. Slechts de ziel was volgens Menocchio niet opgebouwd uit wereldse elementen, maar enkel uit goddelijke. Hij geloofde daarom ook dat de ziel en het lichaam compleet los stonden van elkaar.
Het leven van Menocchio eindigde ongelukkig: hij werd beschuldigd van ketterij en uiteindelijk veroordeeld tot de brandstapel. Hij leeft echter voort in deze fascinerende microgeschiedenis die Ginzburg schreef aan de hand van de documenten van het proces. Hoewel ik me in de eerste instantie door de religieuze ideeën op pagina 69 heen moest worstelen, en soms een zin meermalen moest lezen voordat ik de argumentatie volledig begreep, besef ik ook dat je op deze manier de geschiedenis kunt ervaren van dichterbij dan ooit: namelijk door de ogen van één individu, dat ook nog eens een ‘normale burger’ was. Dit is voelbaar op pagina 69 en dat is voor mij de reden dat ik dit boek graag helemaal zou lezen.