Auteur: Mariska de Bone
Het is dit jaar vijftig jaar geleden dat Historisch Tijdschrift Groniek opgericht werd. Hoog tijd dus om een blik te werpen op het woelige verleden van ons tijdschrift. Deze keer kijken we naar de vele spraakmakende themanummers die Groniek heeft uitgebracht.
Je hoeft geen trouwe lezer te zijn om te weten dat iedere editie van Groniek gekoppeld is aan een bepaald thema. Om deze thema’s te bedenken houdt de redactie ieder jaar een grote themavergadering, waar de leden hun ideeën mogen pitchen. Middels een democratische verkiezing besluiten zij vervolgens welke onderwerpen in de komende jaargang van Groniek behandeld zullen worden.
Het zou bijna tien jaar na de oprichting van Groniek in 1967 duren voordat het eerste themanummer verschijnt. Pas in nummer 46/47 uit 1976, als Groniek al bijna tien jaar bestaat wordt er een dubbelnummer uitgebracht waarin de sociale geschiedenis centraal staat. Voor dit nummer uitkwam was Groniek een potpourri van artikelen, reisverslagen van de redactieleden, aankondingen namens de studievereniging GHD Ubbo Emmius en een enkele keer een heuse moppenrubriek. Omdat het concept ‘themanummer’ goed aanslaat bij de Groniek-lezer, stond vanaf nummer 53/54 (1977) iedere uitgave in het teken van een specifiek onderwerp. Dit heeft in de afgelopen vijftig jaar geresulteerd in vele spraakmakende nummers, met misschien nog wel spraakmakendere thema’s. Wij lichten hier graag een tweetal voor u uit.
Een van de eerste themanummers die Groniek uitbrengt is meteen een ware klassieker. In 1978 kopt nummer 60 met de titel ‘Abortus en anticonceptie door de eeuwen heen’. De editie vangt aan met een uiteenzetting over abortussen in de Grieks-Romeinse tijd. Duidelijk wordt dat zelfs onder de Grieken en Romeinen het ethische vraagstuk wanneer een vrucht een levend wezen genoemd kan worden, al onderwerp van discussie. In een ander artikel wordt uiteengezet hoe men in de middeleeuwen en in de negentiende eeuw omging met ongewenste zwangerschappen. Ook contemporaine opvattingen over anticonceptie en abortus worden behandeld, waarbij een belangrijke rol is weggelegd voor het op dat moment baanbrekende initiatiefwetsvoorstel voor de legalisering van abortus. Dit voorstel, opgesteld door onder andere VVD-politica Els Veder-Smit, werd uiteindelijk verworpen in de Eerste Kamer maar leidde, tezamen met de nastroom van de Tweede Feministische Golf, tot een nieuw discours over zwangerschapsbeëindiging. Het duurde overigens tot 1984 (zes jaar na dit nummer werd uitgebracht) voordat de legalisering van abortus vastgelegd in de Wet Afbreking Zwangerschap (WAZ).
Een ander themanummer dat zeker het bespreken waard is, is nummer 102 uit 1988 met als klinkende titel ‘Drank’. Een ogenschijnlijk wat jolig bedacht onderwerp, dat toch zeer interessante en verrassende artikelen blijkt op te leveren. Er is ruimschoots aandacht voor het drankgebruik in de Oudheid, waarin de waardering voor drank varieerde van statussymbool tot handelsgoed. Uit een ander artikel blijkt dat in de middeleeuwen alcoholische versnaperingen heel gewoon waren om te drinken, aangezien water als gevaarlijk werd beschouwd. Maar ook de anti-drankbewegingen uit Amerika en Nederland in de jaren twintig van de vorige eeuw komen aan bod, evenals de geschiedenis van het bierbrouwen. Zo blijkt wederom dat, hoe wonderlijk de thema’s ook lijken, er altijd gedegen historische artikelen uitrollen (zie bijvoorbeeld ook Nr 138 (1997): Drugs afgewogen).
Als laatst nog een aantal eervolle vermeldingen, zoals nummer 64 (1979): Aspecten van Industriële Archeologie, nummer 86 (1984): Uiteenlopende reizigers of het dubbelnummer 158/159 (2002): Het politieke lichaam. Beelden van mannelijkheid en vrouwelijkheid in de politiek .
Wist u trouwens dat (bijna) alle edities die Groniek de afgelopen vijftig jaar heeft uitgebracht gratis (!) online te vinden zijn via http://rjh.ub.rug.nl/groniek/ Daar vindt u deze, en nog veel meer spraakmakende Groniek-nummers. Veel leesplezier!