Een bezoek aan de Noordelijke netwerkdag Oorlogsbronnen

Locatie: Groninger Archieven
Auteur: Robin Pannekoek

Inleiding

Geschiedenis en archeologie zouden een stuk beter met elkaar kunnen samenwerken, zo stelde Fardau Mulder onlangs in Groniek. Hoewel beide disciplines hetzelfde doel nastreven, namelijk het zo nauwkeurig mogelijk in kaart brengen van het verleden, lijken ze nauwelijks oog voor elkaar te hebben. Daar moet verandering in komen, zo vindt ook de organisatie van de ‘Noordelijke Netwerkdag Oorlogsbronnen’. Door het thema ‘archeologie in de Tweede Wereldoorlog’ centraal te stellen, werd er afgelopen 3 juni in de Groninger Archieven geprobeerd de kloof die er tussen de beide disciplines bestaat te overbruggen.  Intensievere samenwerking zou ervoor moeten zorgen dat de honderden organisaties die beschikken over zowel archeologisch als historische bronnen in de toekomst veel meer voor elkaar kunnen betekenen

Een stuk verdieping tijdens de workshop

Op de dag zelf werden twee thematische workshoprondes georganiseerd, waarvan de eerste over kamparcheologie ging. De bijdragen die archeologie kan leveren aan de kennis en beleving van de oorlog werd hier verder geconcretiseerd. Kamparcheoloog Martijn Eickhoff toonde bijvoorbeeld aan dat opgravingen bij Kamp Westerbork of Sobibór met forensisch onderzoek bijdragen aan bewijsvergaring voor juridisch onderzoek, informatievoorziening voor nabestaanden en overlevenden, collectieve herinneringen levend houden, informatie voor monumentenzorg leveren en tot slot nieuwe wetenschappelijke kennis genereren. Eickhoff wees ook, net als de andere sprekers van deze workshopronde, op de spanningen die kunnen ontstaan tijdens het onderzoek naar kampen.

De tweede workshopronde ging over de archeologie van oorlog en bezetting. Hier gingen deskundigen in op het onderzoek naar de Atlantikwall, de opgraving van een onderduikershol en de verschillende wijzen waarop archeologisch onderzoek en opgravingen verricht worden. Een waardevolle bijdrage kwam van archeoloog Nick Warmerdam. Hij ging in op de samenwerking tussen geschiedenis en archeologie, die die de onderzoeker ook constant dwingt om lastige keuzes te maken. Met een beperkt budget en tijd moest Warmerdam keuzes maken tussen archiefonderzoek op verscheidene plekken of ter plaatste de Atlantikwall verder in kaart brengen. Daarnaast draaide deze workshop om de verschillende motieven voor archeologische opgravingen, die naast het vergaren van wetenschappelijke informatie ook gedaan kan worden voor monumentenzorg of ten behoeve van een publiek. Dit kan elkaar tegenwerken, zo kunnen bij het reconstrueren van loopgraven voor een geïnteresseerd publiek mogelijke bodemvondsten over het hoofd worden gezien omdat de opgravingen enkel verricht worden ten behoeve van de reconstructie. In dat geval ziet de wetenschap zich gedwongen een knieval te doen voor de entertainmentwaarde.

Erg verfrissend was het nawoord van Evert van Ginkel aan het einde van de dag, die de enige leek te zijn die de vraag durfde te stellen wat voor toegevoegde waarde archeologisch onderzoek heeft voor een periode waarvan we al zoveel kennis hebben door historische bronnen. Dat die vraag in de workshoprondes nauwelijks aan bod kwam, suggereert misschien al dat de archeologen vrezen voor het antwoord. Echter, hoewel Van Ginkel concludeerde dat archeologisch onderzoek naar de Tweede Wereldoorlog weinig aan onze feitelijke kennis kan toevoegen, beargumenteerde hij dat archeologische vondsten (te denken valt bijvoorbeeld aan een schoen van een omgekomen kind) een bepaald gevoel kunnen opwekken, en daardoor wel degelijk een toegevoegde waarde voor het oorlogsarchief hebben.

Wat heeft de netwerkdag opgeleverd?

Om tot slot terug te keren naar het artikel van Mulder, kunnen we concluderen dat de oproep aan universiteiten om de studies Archeologie en Geschiedenis nauwer te laten samenwerken ook doorgetrokken kon worden tot na de studie. Archeologen, historici, conservatoren, etcetera. kunnen elkaar ook in het beroepsleven ondersteunen. Een heldere boodschap die werd verkondigd tijdens de Netwerkdag Oorlogsbronnen.

Zie ook

Het artikel van Fardau Mulder over de samenwerking tussen Geschiedenis en Archeologie, is te lezen in het nummer Dier en Mens, te bestellen via: https://groniek.nl/groniek-206207-is-uit-dier-en-mens/

Meer informatie over de Noordelijke netwerkdag Oorlogsbronnen is te vinden via: Meer http://www.oorlogsbronnen.nl/nieuws/noordelijke-netwerkdag-oorlogsbronnen-3-juni-1300-1700