Een verslag van het pop-up symposium 'Waarom Trump?' 

Datum symposium: 24-11-2016
Auteur: Fardau Mulder

Onvoorspelbare schok

 ‘Waarom Trump?’ Sinds de presidentsverkiezingen in de VS afgelopen 8 november is dit een vraag die vrijwel iedereen bezig lijkt te houden. Reden voor het Center for Metahistory Groningen om een pop-up symposium te organiseren waarin geprobeerd werd de onvoorspelbare schok die de verkiezing van Donald Trump is, te duiden. Maarten Zwiers, Hanneke Hoekstra en Eelco Runia boden ieder een historische verklaring vanuit hun eigen vakgebied, waarna er ruimte was voor discussie. Dat de behoefte aan verklaring groot was, bleek uit het grote aantal bezoekers dat het symposium bezocht. De zaal onder de bogen van het harmoniegebouw zat bijna helemaal vol.

Drie perspectieven

Maarten Zwiers voerde het publiek in zijn lezing langs de Amerikaanse presidenten en presidentskandidaten van de afgelopen decennia. De titel van zijn lezing, ‘Hunting where the ducks are’, refereerde aan de Republikeinse presidentskandidaat Barry Goldwater. Hoewel Goldwater de verkiezingen van 1964 niet won, was hij degene die als eerst stelde dat de Republikeinse Partij zich moest richten op de ‘ontevreden blanke stemmer’. De ontevreden arbeidersklasse is de groep die volgens Zwiers grotendeels verantwoordelijk is voor de overwinning van Trump, omdat die zich de afgelopen decennia steeds meer vervreemd voelde van de Democratische Partij door de liberale richting van onder anderen Lyndon B. Johnson en later ook van de Clintons. Kortom: Trump is de belichaming van een woede die al in the making is sinds de jaren zestig.

Hanneke Hoekstra ging met haar verhaal in op een aspect dat bij Zwiers vrijwel onbesproken bleef: waarom wordt een man die zichzelf openlijk tegenspreekt en liegt, verkozen? Hoekstra benadrukte de rol die emoties spelen bij verkiezingen. In zijn campagne wist Trump, in tegenstelling tot Clinton, veel beter in te spelen op de emoties van de kiezers. Clinton zou juist het toonbeeld zijn van ratio en sterke argumentatie, waar je blijkbaar niet de verkiezingen mee wint. Voor veel mensen was Trump, volgens Hoekstra, de ‘conservatieve, strenge vader van Amerika’ waar een grote groep stemmers naar verlangde.

In de laatste lezing bood Eelco Runia een meta-historisch perspectief. Hij stelde dat het succes van Trump lag in het feit dat hij zich keerde tegen entitlement. Entitlement is het gevoel van de ‘weldenkende mens’ dat de wereld van hen is, dat vooruitgang een gegeven is. Runia vergelijkt het met de privileges van het ancien régime in de achttiende eeuw. Vasthouden aan het geloof dat de wereld jouw wereld is, maakt mensen blind voor elementen die niet in dat wereldbeeld lijken te passen. De huidige ontwikkeling dat entitlement gepaard gaat met schaamte onder de bevoorrechten zelf, maakt volgens Runia de weldenkende mens weerloos  tegenover populisten.

Historische puzzel

Na de lezingen kwamen er veel vragen en opmerkingen uit het publiek. Uit zowel de vragen als de antwoorden van de sprekers bleek: dit onderwerp leeft. Men vindt het belangrijk om samen na te denken en tot een verklaring te komen. Zowel de grote belangstelling en de levendige discussie achteraf bewijzen dat historici iets te zeggen hebben over de huidige tijd. Het symposium heeft aangetoond dat een (meta-)historisch perspectief inzicht kan bieden in het heden. Misschien wel het meest waardevol was het feit dat het liet zien dat er verschillende verklaringen zijn, allemaal mogelijk maar niet sluitend. Zoals voor alle (historische) gebeurtenissen moeten we zoeken naar de verklaring die ons het beste past. Zoals Runia zei in zijn lezing: ‘De overwinning van Trump is een historische puzzel. En een historische puzzel kan op oneindig veel manieren gelegd worden.’ Laat deze bijeenkomst een aanleiding zijn voor meerdere, en voor historici om hun kennis vaker los te laten op de moderne tijd.